In de vorige post
over onze interviews (so far) met journalisten over hun persberichtgebruik
beloofden we meer over ‘algemeenheden die die omgang beïnvloeden’. Met
algemeenheden bedoelen we mechanismen, of praktijken die bovenindividueel zijn,
of opgaan voor de dagelijkse praktijk bij verschillende gelijksoortige
redacties. Die mechanismen bestaan dus naast de heel individuele keuzes die
journalisten ook maken. Een voorbeeld van dat laatste is de regioverslaggever,
die in antwoord op mijn vraag waarom hij zoveel berichten schreef over
culturele onderwerpen, zei dat dat te maken had met zijn persoonlijke interesse
en misschien nog wel meer met zijn ‘vorig leven’ als cultuurredacteur.
Uit de interviews
komen drie typen redactiekenmerken
naar voren die maken dat de ‘nieuwsfactoren’, die in de vorige post besproken
zijn, meer of juist minder invloed hebben op het gebruik van (bepaalde)
persberichten.
1. Redactie-eigen kenmerken
In de manier
waarop een redactie is georganiseerd ligt veel besloten. Een belangrijke factor
is uiteraard de omvang van de redactionele
capaciteit, met 80 mensen kun je meer dan met 10 of 5. Redacties (vaak
online) die zo compleet mogelijk willen zijn in hun nieuwsvoorziening, maar ook
een beperkte omvang hebben zijn bijna automatisch aangewezen op
persbureaukopij. Juist de redacteuren van die nieuwsmedia noemden vaak ‘het ANP
als gatekeeper’. Sommige redacties maken vanwege hun beperkte capaciteit daarom
andere keuzes; dan maar niet compleet, maar focus op een beperkt aantal
onderwerpen en zo tijd overhouden voor nieuwsgaring op eigen initiatief.
Sommige
redacteuren melden heel specifieke procedures
die gelden op hun redacties. Die procedures kunnen de toegankelijkheid voor
PR-, pers- of nieuwsberichten van derden of persbureaus ook flink beperken. Zo
melde een respondent dat bij zijn redactie zelfs de ANP-berichten worden
gecheckt, wat bij veel andere redacties, volgens andere respondenten inderdaad
vaak niet wordt gedaan*. Ook de manier waarop het schrijven voor de
verschillende outlets is georganiseerd maakt een groot verschil. Is er een
aparte online-redactie, of schrijft elke verslaggever “een stukje voor de site,
een stuk voor de krant en dan nog een voor de i-Pad-editie”, zoals men dat bij
de Arnhemse redactie van de Gelderlander doet? In het eerste geval staat de
online-editie vaak verder van de krant af en maakt men vaak met beperkte
bezetting toch een compleet nieuwsoverzicht. Dan zijn pers- en nieuwsberichten
misschien eerder een welkome bron. Ten slotte melde 1 redacteur dat zijn
redactie pers- en nieuwsberichten zelden als aanleiding voor berichtgeving
gebruikt, maar wel ter controle van feiten die uit andere bronnen vergaard
worden. Omgekeerd persberichtgebruik dus.
Ten slotte valt
onder deze categorie ook de relatie met
andere redacties en daarmee wordt dan vooral gedoeld op de organistorische
inbedding van de specifieke redactie. Zo besprak ik net al even een
bijzonderheid van de zelfstandige onlineredactie. De mate waarin de
onlineredactie onafhankelijk is (organisatorisch, alsook in haar doelstelling,
c.q. nieuwsopvatting) is een belangrijke factor in de omgang met persberichten.
Daarnaast is er ook de samenwerking met andere redacties. De verschillende
onlineredacties van de Persgroep bij voorbeeld, werkten ten tijde van het interview in een ruimte onder één
hoofdredacteur en werken bovendien met hetzelfde CMS systeem**. Dat heeft als
voordeel dat ze van een deel van elkaars berichten gebruik kunnen maken, al
betekent dat ook dat, door de technische organisatie daarvan, soms typische Parool-berichten
op de Volkskrant-site terecht komen, ook wanneer die via de directe route via de Volkskrant.nl –redactie
misschien niet door de selectie heen waren gekomen.
2.
Mediumtype
Het type medium is tenslotte ook een
belangrijke factor. Een drietal voorbeelden geeft wellicht een idee: Algemene
landelijke media, die zich graag voorstaan op betrouwbaarheid, hebben meer
argwaan naar persberichten van derden, dan anderen vanuit hun primaire
doelstelling. In de online journalistiek is snelheid een belangrijke factor.
Soms vaart men dan liever op een enkel persbericht (al betekent dat niet dat
dit persbericht niet eerst op betrouwbaarheid wordt ingeschat), om de eerste
feiten snel te kunnen brengen, om dan later eventueel aan te vullen en te
corrigeren. In de regiojournalistiek gelden wel de zelfde kwaliteitsnormen en
factoren die nieuwswaardigheid van een gebeurtenis of aankondiging bepalen,
maar die krijgen uiteraard op een heel ander niveau vorm. Politieberichten zijn
voor landelijke media, of in het binnenlands nieuws van regiokranten zelden
nieuwswaardig, maar op de regiopagina’s zijn ze dat wel degelijk. Ook staat in
de regio de krant vaak dichter bij haar publiek, wat ook maakt dat
aankondigingen van gebeurtenissen of evenementen (evenementjes, soms) sneller
nieuws zijn. Niet alleen de omvang, of impact van gebeurtenissen, ook het soort
dingen dat nieuws is, is in de regio vaak anders dan landelijk en de informatie
over, bij voorbeeld, die evenementen komt niet zelden uit persberichten.
3.
Nieuwsaanbod
Een niet te
ontkennen factor tenslotte is het aanbod.
Redacties met een breed aandachtsgebied zullen altijd streng moeten selecteren
en hebben daarom ook minder behoefte aan aanbod van persbureaus of andere meldbronnen. In de regiojournalistiek
(en wellicht ook in onderwerpspecifieke takken van de journalistiek) is de
spoeling soms dun en wordt de drempel voor wat nieuws is daarom soms wel erg
laag, want lege kolommen kun je niet drukken.
Ten slotte
De hierboven
beschreven factoren hangen niet zelden nauw met elkaar samen. In de
regiojournalistiek is doorgaans de organisatie van online en papieren edities
anders dan bij de landelijke media, tegelijkertijd hebben ze ook te maken met
een ander aanbod. En je bent minder afhankelijk van andere redacties (of
deelredacties bij het zelfde medium) wanneer je eigen redactie ruimer bemenst
is, etc.
*) Daarover in
een latere post meer.
**) Inmiddels heb ik begrepen dat de organisatie van de online-redacties van de Persgroepkranten alweer is veranderd. Het gedeelde CMS-systeem wordt nog steeds gebruikt, maar de Volkskrant.nl en de Morgen.nl hebben samen een hoofdredacteur, de onlineredacties van Parool en Trouw zijn terug naar de respectievelijke krantenredacties en er is een vacature voor een hoofdredacteur voor AD.nl en HLN.be samen. Aldus de geinterviewde Volkskrant.nl medewerker, waarvoor dank!
**) Inmiddels heb ik begrepen dat de organisatie van de online-redacties van de Persgroepkranten alweer is veranderd. Het gedeelde CMS-systeem wordt nog steeds gebruikt, maar de Volkskrant.nl en de Morgen.nl hebben samen een hoofdredacteur, de onlineredacties van Parool en Trouw zijn terug naar de respectievelijke krantenredacties en er is een vacature voor een hoofdredacteur voor AD.nl en HLN.be samen. Aldus de geinterviewde Volkskrant.nl medewerker, waarvoor dank!