In de aanloop van de hoofdstudie van het project "Dit wordt het nieuws" interviewen we journalisten van uiteenlopende media over de rol van persberichten in hun werk. Daarbij richten we ons op (bureau-)redacteuren die daar ook daadwerkelijk mee te maken hebben in hun werk. De eerste serie interviews vond plaats in in de zomer en najaar van 2012 en richtte zich op de regiojournalistiek en landelijke onlinemedia. In het project zijn we voorlopig alleen geinteresseerd in binnenlands nieuws van algemene nieuwsmedia die voorzien in de dagelijkse nieuwsbehoefte. Journalisten van De Gelderlander, Brabants Dagblad, RTLnieuws (online), VK.nl en NOS.nl vertelden over hun dagelijkse omgang met persberichten.
Op het Etmaalvan
de Communicatiewetenschap presenteerden
we de eerste bevindingen van deze interviewstudie. Wat viel op in de verhalen
en ervaringen van de journalisten en welke mechanismen zijn daarin te
herkennen? Wanneer worden persberichten van derden nieuws?
Fig 1.
Kenmerken van door redacteuren relevant genoemde persberichten
Kenmerken
van persberichten
In de
gesprekken met de journalisten kwam een scala aan voorbeelden van invalshoeken,
onderwerpen, bronnen etc. naar voren die persberichten fit for news maken. De meesten ervan zullen de
lezer niet onbekend voorkomen en worden ook gerapporteerd in ander onderzoek.
In figuur 1 staan de kenmerken bij elkaar. Hoe
groter weergegeven, hoe vaker ze genoemd zijn. We pikken er een paar uit.
Verhalen
die een persoonlijk perspectief gegeven kunnen worden, of waarin andere
menselijke aspecten uitgelicht kunnen worden, maken dikwijls dat journalisten
persberichten, die zonder
zo’n invalshoek terzijde geschoven zou worden, toch oppakken. Dat geldt ook
voor persberichten die zonder die invalshoek direct als PR of ‘verkapte
reclame’ ter zijde geschoven zouden worden. Een persbericht over de open dag
van een garagebedrijf is niet interessant, maar als dat ter ere van een
tamelijk uniek jubileum is, willen we daar soms wel over schrijven, vertelt een
regioverslaggever.
Bijna
alle geïnterviewden houden goed in de gaten wat de persagentschappen in de
aanbieding hebben. Anders gezegd, wat het ANP brengt heeft direct een streepje
voor.
Het ook
vaak genoemde ‘politieke besluiten’ is vooral afkomstig van regioverslaggevers.
De wekelijkse of maandelijkse politieke besluitenlijst van de gemeenteraad is
een belangrijke houvast bij het vullen van de krantenkolommen.
In
verschillende bewoordingen wordt ook benadrukt, dat wat het eigen publiek interesseert een belangrijk
selectiecriterium is. Voor de ene journalist betekent dat, dat persberichten
die aansluiten bij de lokale actualiteit extra relevant zijn, voor de ander
moeten de onderwerpen in persberichten aansluiten bij andere demografische
gegevens zoals kerkelijkheid, opleidingsniveau, lifestyle en gezinssamenstelling.
Fig 2. Kenmerken van
persberichten die persberichten volgens journalisten ongeschikt maken voor
nieuws
Wat de journalist
niet blieft
In veel onderzoek ligt de nadruk op wat journalisten wel
relevant vinden. Wij hebben, geïnspireerd door een klassieke studie naar
nieuwsselectie (White, 1950), journalisten ook gevraagd wat zij meestal, of
altijd subiet terzijde leggen, of via de delete-knop uit hun inbox verwijderen.
Zie figuur 2.
Journalisten zijn niet gediend van persberichten die, in
meer of mindere mate verkapte, reclame of marketingboodschappen bevatten. Ook
viel op dat sommige geïnterviewden heel sceptisch staan tegenover persberichten
waarin politieke besluiten geclaimd worden door een van de belanghebbenden,
vaak een politieke partij. Het politieke besluit is wel relevant, maar de claim
wordt door de kritische journalist vaak beleefd ter zijde gelegd.
Het vaakst genoemd zijn de persberichten van derden in
het algemeen. Dat is in het kader van ons project natuurlijk een bijzondere
bevinding. Die ‘derden’ zijn bijna altijd belanghebbenden en verdienen dus een
gezond wantrouwen van de journalist. In de dagelijkse routine van verschillende
media waarvan we medewerkers spraken komen die persberichten zelfs niet eens op
het bureau van de redacteuren, hooguit op dat van specialisten, maar zelden bij
bij voorbeeld de redacteuren van de nieuwssites van enkele landelijke media. Op
basis van deze interviews lijken de nieuwsmedia dus een vrij gesloten bolwerk
te vormen.
Factoren die waardering
van kenmerken van persberichten veranderen.
We spraken medewerkers van heel verschillende media,
zowel qua grootte, format, beleid, spreidingsgebied en doelgroep. Dit soort
karaktertrekken bleken voor een belangrijk deel invloed te hebben op wat hun
medewerkers rapporteerden over het gebruik van persberichten in de
nieuwsproductie.
Zo ontbreekt het ANP als gatekeeper bij NRC.nl omdat NRC
geen abonnement heeft op die persdienst en omdat NRC.nl zich o.a. via de
onderwerpkeuze wil onderscheiden van andere nieuwssites. Met een kleine
bemensing wordt er al snel gekozen voor algemene nieuwsvoorziening, grotendeels
gebaseerd op de persdiensten. Streek-edities van regiokranten hebben soms een
lage drempel voor ‘wat nieuws’ is omdat het aanbod klein is. ‘Er gebeurt hier
soms gewoon niks’, meldt een regioverslaggever. En dan is een aankondiging van
een kerkelijke activiteit soms al snel nieuws.
In het vervolgbericht meer over zulke algemeenheden in nieuwskeuzes en de rol
van persberichten daarin.